SARA DE TORO

Platon Atenasen jaio zen, K.a, 427, urtean. Amak Periktione zuen ize­na eta Solon legegilearen familiakoa zen; aita, Ariston izenekoa, Kodro erregearen ondorengoa omen zen. Bi anaiek Glauko eta Adimanto zuten izena, eta Errepublika liburuan aipatzen ditu. Bi osaba, Karmides eta Kritias, oligarka handiki ospetsuak izan ziren, Platonen familia, beraz, en­tzute handikoa zen, eta ageri denez, politikarako zaletasuna leinutik zetorkion. Platon gazteak goi-mailako familia greko bati zegokion heziera izan zuen, eta arteak eta letrak ikasi zituen. Sokrates eza­gutu ondoren, maisu izango zuenarekin ikasi omen zuen benetako jakinduriaren bidea.

Hogei urte zituenean

Sokrates ezagutu zuen, eta haren taldekide egin zen. Sokratesek ezin hobeto erabiltzen zituen erretori­ka eta elkarrizketa, baina garai hartako iritzi nagu­sien aurka, zuzentasun etikoa bilatu nahi zuen eta horixe zen haren jardunbidearen araua. K.a, 403. urtean, demokrazia berrezarri zen Atenasen, eta

epaitu eta heriotza-zigorra ezarri zioten Sokratesi, bi akusaziopean: atzerritar jainkoen aldeko sines­mena bultzatzea eta gazteria galbidean jartzea.

Gertaera horrek erabateko eragina izan zuen Pla­tonen pentsamendu politiko eta filosofikoan. Izan ere, arazo politiko eta moralak bihurtu ziren haren gogoeta-gaiak. Une horretatik aurrera, gizarte-antola­kuntza asmatzera egingo du, demokrazia-sistema ustela garbitzeko.

Sokrates kartzelan zegoela, behin baino gehiago­tan proposatu zioten ihes egitea lagunek. Sokratesek uko egin zion proposamenari, eta arrazoiak ere eman zituen: bizialdi osoa eman zuen hiria­ren esanak eta legeak bete behar zirela aldarrika­tzen, eta horretan ere bete beharrekoak ziren, eta eta lagunen au­rrean hil zen.

Honako aldi hauetan banatzen dira Platonen idazlanak, kronologia-ordenari jarraiki:

- Aro sokratikoko idazlanak. Sokratesen eragin­pean sortutako idazkiak dira. Siziliara eginiko bidaia baino lehenago idatziak, K.a. 388-387 urte aurretik: Elkarrizketa gehienak ez dira emaitza zehatzetara iristen, eta esaera sokra­tiko ospetsuaren itzalpean geratzen dira: "Ezer ez dakidala besterik ez dakit",

ldazkiak: Apologia, Kriton, Protagoras, Kar­mides, Errepublikaren 1. liburua,

- Igaroaldiko idazlanak. Platon Sokratesen geriz­petik askatuz doa, eta bere doktrina ezaguta­razten hasten da,

ldazkiak: Gorgias, Menon, Kratilo.

- Helduaroko idazlanak. lzkribu hauek, segurue­nik, Siziliarako lehenengo eta bigarren bidaien artean idatzi zituen. Platonen doktrina bereiz­garrienak aurkitzen ditugu idazki hauetan,

ldazkiak: Oturuntza, Fedon, Errepublika, Fedro.

- Zahartzaroko idazlanak. Elkarrizketa hauetako batzuk Siziliarako bigarren eta hirugarren bida­ien artean idatzi zituen seguruenik; gainerakoak, hirugarren bidaiaren ondoren. Lan hauetan ikus daitekeenez, Platonen doktrina korapilatuz doa, eta gero eta abstrakzio-maila handiagoa du:

ldazkiak: Teeteto, Parmenides, Politikaria, Timeo, Kritias.